Việt Nam là nước có khí hậu nhiệt đới gió mùa, rất thích hợp cho cây trồng sinh trưởng và phát tViệt Nam là nước có khí hậu nhiệt đới gió mùa, rất thích hợp cho cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt. Đồng nghĩa với việc sâu bệnh hại xuất hiện và phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt hiện nay, khi việc kiểm soát sâu bệnh hại đang được chú trọng lại xuất hiện thêm một loài sâu dịch hại mới: "Sâu đục lá cà chua Nam Mỹ". Vậy khả năng gây hại của chúng và biện pháp phòng trừ loài sâu hại này như thế nào? Hãy cùng Biotech Việt Nam cập nhật thông tin và tìm hiểu thêm về loài sâu hại mới này nhé!
1. Xuất xứ của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ
Loài sâu đục lá cà chua Nam Mỹ có tên khoa học là Tuta absoluta (Bộ: Ngài đêm, họ bướm đêm), có nguồn gốc ở Pê-ru thuộc Nam Mỹ, đã trở thành một trong các sâu hại chính trên cà chua ở các nước Nam Mỹ từ những năm 1960 và được xem là sâu hại cà chua cực kỳ nguy hiểm tại các nước thuộc khu vực này.
Loài Tuta absoluta có tên tiếng Anh là “South American tomato leafminer”. Căn cứ vào đặc điểm gây hại (sâu non đục lá cà chua thành vết hại có chiều ngang khá rộng, chứ không thành đường đục hẹp như loài Liriomyza trifolii) và nguồn gốc xuất xứ, nên được gọi tên loài Tuta absoluta “Sâu đục lá cà chua Nam Mỹ” để phân biệt với loài sâu vẽ bùa cà chua có tên khoa học là Liriomyza trifolii đã có ở Việt Nam.
2. Tác hại của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ
Sâu đục lá cà chua Nam Mỹ hại chính trên cây cà chua, nhưng nó cũng còn gây hại trên cây khoai tây, cà tím và một số cây thuộc họ Cà (Solanaceae). Phổ ký chủ của loài này gồm 22 loài thuộc 6 họ thực vật khác nhau. Loài T. absoluta gây hại cho tất cả các bộ phận trên mặt đất và các giai đoạn sinh trưởng phát triển của cây cà chua. Chúng có thể xâm nhiễm, gây hại 100% cà chua trên đồng ruộng và gây thiệt hại năng suất từ 50–100% nếu không được phòng trừ. Loài này có vòng đời ngắn (24 – 38 ngày tùy theo điều kiện nhiệt độ môi trường), có sức sinh sản cao (một ngài cái đẻ 300 trứng) và có thể có từ 10 – 12 thế hệ/năm.
3. Sự xâm nhiễm và lây lan của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ
Loài Tuta absoluta là sâu hại ngoại lai xâm lấn và đã trở thành mối đe dọa nghiêm trọng cho sản xuất cà chua trong nhà lưới và ngoài đồng ruộng của nhiều quốc gia trên thế giới.
Tại châu Âu, loài này được phát hiện có mặt đầu tiên ở Tây Ban Nha vào năm 2006 và tiếp tục lây lan sang các nước khác thuộc vùng liên lục địa Phi-Âu-Á. Chúng lây lan nhanh chóng ở nhiều nước thuộc châu Âu và tiếp tục lây lan sang phía Đông Châu Âu. Chúng tăng bán kính phân bố trung bình khoảng 600 km một năm.
Tại châu Phi, loài này được ghi nhận đầu tiên có mặt tại Ma-rốc vào năm 2007 và An-giê-ri vào năm 2008. Từ năm 2012 đến năm 2018, đã ghi nhận sự hiện diện và lây lan của chúng ở 20 quốc gia thuộc châu lục này.
Loài này hiện đã xâm lấn đến các khu vực thuộc châu Âu, châu Phi, Trung Đông và nhanh chóng trở thành sâu hại chính trên cà chua. Hiện chúng đang tiếp tục mở rộng vùng phân bố sang các nước châu Á.
4. Sự xâm nhiễm lây lan của sâu đục lá cà chua Nam Mỹ ở châu Á
Tại châu Á, loài này được phát hiện có mặt tại Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2009 và sau đó tiếp tục lây lan theo hướng Đông sang các nước khác thuộc châu Á. Năm 2010, chúng đã hiện diện ở I-ran và I-xra-en. Năm 2012, chúng đã lây lan đến Gioóc-đan và Xi-ri. Đến năm 2013, chúng đã xâm lấn đến một loạt các nước như I-rắc, Cô-oét, Li-băng, Ca-ta, Ả rập-Xê út, Các Tiểu Vương quốc Ả-rập và Yemen. Đến nay, chúng đã có mặt ở hầu khắp các nước thuộc khu vực Trung và Tây Nam châu Á. Tại khu vực Nam Á, chúng đã xâm lấn vào Nepal năm 2016, đã lây lan đến miền Tây Ấn Độ vào năm 2014 và đến miền Đông nước này vào năm 2017, đã có mặt tại Băng-la-đét vào năm 2016. Đến nay, loài này đã hiện diện ở 16 quốc gia tại Châu Á.
5. Ứng phó với sự xâm nhiễm của sâu đục lá cà chua vào Việt Nam
Loài sâu đục lá cà chua Tuta absoluta là loài sâu hại ngoại lai xâm lấn nguy hiểm trên cây cà chua ở nhiều nước thuộc nhiều lục địa khác nhau, đã và đang lây lan đến nhiều nước không thuộc vùng phân bố trước đây của chúng và đang gây ra những tổn thất nặng nề cho các nước trồng cà chua trên thế giới. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực của các cơ quan bảo vệ thực vật quốc gia của nhiều nước trên thế giới nhưng việc ngăn chặn sự lây lan và quản lý chúng khi đã xâm nhập vào các vùng phân bố mới vẫn hết sức khó khăn và không đạt được kết quả mong muốn. Đến nay, loài này chưa xuất hiện ở Việt Nam nhưng chúng đã xuất hiện ở các nước thuộc khu vực Nam Á gần với Việt Nam như Băng-la-đét. Với tiềm năng lây lan và tốc độ xâm lấn cao, khả năng xâm lấn của chúng vào Việt Nam trong tương lai gần là rất cao. Vì vậy, Việt Nam cần phải tích cực chuẩn bị các giải pháp ứng phó với sự xâm lấn và quản lý loài sâu hại ngoại lai xâm lấn này khi chúng vào Việt Nam.
Hotline: 0912.097.603
Facebook: https://www.facebook.com/visinhnongnghiep/
(Nguồn: Viện khoa học nghiên cứu nông nghiệp Việt Nam).